Cristo de la Luz (Toledo)
Het kerkje Cristo de la Luz in Toledo werd in 999 gebouwd op Wisigotische resten als de moskee Bab-al-Mardum en is een van de oudste Moorse monumenten in Spanje.
Na de christelijke verovering van Toledo in 1085 werd de moskee herdoopt tot een kerk. In de 12e eeuw werd nog een absis toegevoegd, maar de oorspronkelijke structuur en architecturale decoratie bleef intact.
In het vierkante grondplan (ca. 8m x 8 m) zie je hoe de centrale koepel omringd wordt door 8 bijkomende (lagere) koepels. Bijzonder is de inventieve manier waarop in de koepels ribben geïntegreerd worden.
Dat gebeurt bij elke koepel op een andere manier, maar steeds zo dat de ribben niet gewoon straalsgewijs van beneden naar de top van de koepel lopen.
De ribben worden ook gebruikt om vormovergangen te creëren voor een tweede, kleinere koepel. Soms is deze kleinere koepel vierkant, dan weer achthoekig. Cristo de la Luz lijkt zo wel een architecturale staalkaart van mogelijkheden om koepels op te bouwen.
Gelet op de beperkte afmetingen van de gewelven (vierkanten met zijden van nauwelijks 1.5 m) is het immers duidelijk dat deze ribben structureel totaal overbodig waren.
Bekijk je de verschillende koepels in bovenzicht, dan merk je dat je de grondplannen van deze koepels kunt lezen als een vlakvulling van een vierkant. De kennis van het opdelen van koepels in meerdere gebogen deelvlakken en de opbouw van een koepel door het creëren van vormovergangen over verschillende tussenniveau's is ongetwijfeld van belang in het concept en de ontwikkeling van muqarnas. Cristo de la Luz wordt dan ook vaak geciteerd als exemplarisch in de behandeling van de koepel.
In aparte werkbladen bekijken de opbouw van deze 9 koepels. Zoals je op foto's en onderstaande schets kan zien, werden de ribben niet overal even fijn, recht en symmetrisch uitgevoerd. Soms lijkt het wel pas-en-maatwerk. Toch getuigen ze in 999 reeds van een ingenieus aanvoelen van concepten van ruimtemeetkunde en de durf en creativiteit in het bedenken van tal van varianten. Het zijn deze concepten die we in de latere ontwikkeling van muqarnas terugvinden.
